2022. 7. 31. 18:25ใScience/2022GWNRSummer
Evolution of massive stars as neutron star and black hole progenitors
1. ํญ์ฑ ์งํ์ ๊ธฐ๋ณธ ์๋ฆฌ
- ๋ณ์ ํ์ฒด ๋ณต์ฌ: ๋ณ์ด ํฐ ๊ฒ and ๋ณ์ด ๋จ๊ฒ๋ค๋ ๊ฒ
- H-R๋ (๋๋ถ๋ถ์ ๋ณ์ด ์ฃผ๊ณ์ด์ฑ์ ์์นํ๊ณ ์๋ค, ์ด๊ธฐ์๋ Cooling Sequence: ํ๋ฆฐ ๋ฌผ๋ฆฌ์ concept, early type, late type galaxy)
- ๋ณ์ ์ด๋ป๊ฒ ์งํํ๋๊ฐ? 3๊ฐ์ง๋ฅผ ๊ธฐ์ต!
1) Hydrostatic equilibrium: ์ค๋ ฅ๊ณผ ์๋ ฅ์ด ์๋ก ๊ท ํ์ ๋ง์ถ๊ณ ์๋ค. ๋จ์ ๋ณผ๋ฅจ ๋น ํ, ์๋ ฅ ์์ฒด๊ฐ ์๋๋ผ ์๋ ฅ์ gradient์ ๊ท ํ์ ๋ง์ถ๋ค.
2) Stars have a Negative heat capacity: ์๋ ฅ์ ๋ด๋ถ ์๋์ง์ ๋์๋จ, virial theorem: ๋น๋ฆฌ์ผ ์ ๋ฆฌ, ์ ์ ์ฒด ์ญํ์ ์ธ ํํ์ํ๋ฅผ ๊ฐ์ ํ์ ๋ ์ด๊ฒ์ด ์ฑ๋ฆฝํจ. Internal energy์ 2๋ฐฐ ๊ฐ์ด ์ค๋ ฅ ์๋์ง์ ์ ๋๊ฐ์ ํด๋นํ๋ค. ๋ณ์ total energy๋ ์ค๋ ฅ์๋์ง + ๋ด๋ถ์๋์ง -> ๋น๋ฆฌ์ผ ์ ๋ฆฌ -> -๋ด๋ถ์๋์ง: ๋ณ์ ํ ํ ์๋์ง๊ฐ ์์์ด๋ค -> ๋ณ์ด bound ๋์ด ์๋ค. ๋ณ์ด ์ค๋ ฅ์ ์ํด ๋ฌถ์ฌ ์๋ค. ํ ํ ์๋์ง์ ๋ณํ == ๋ณ์ ๋ด๋ถ์๋์ง์ ์์, ๋์ ๋ณํ๋์ด ๊ฐ๋ค -> ๋ณ์ด ์๋์ง๋ฅผ ์ป์ผ๋ฉด, ๋ด๋ถ ์๋์ง๋ ๊ฐ์ํ๋ค. (์ฆ, ๋ณ์ ์จ๋๊ฐ ๋จ์ด์ง๋ค.) ๋ถํผ๊ฐ ํฝ์ฐฝํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๊ฐ๋ฅํ๋ค! ๋ณ์ด ์ ์ญํ์ ํํ ์ํ๋ผ๋ ๊ฐ์ ํ์ ๊ฐ๋ฅํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค. ์๋ก์ด ํํ ์ํ๋ฅผ ์ฐพ์๊ฐ๊ธฐ ๋๋ฌธ์. ๊ฒฐ๊ณผ์ ์ผ๋ก ๋ด๋ถ์๋์ง๊ฐ ๊ฐ์ํ๊ณ , ์จ๋๊ฐ ๋จ์ด์ง๋ค. ๋ณ์ด ๊ฐ์๊ธฐ ์๋์ง๋ฅผ ์ป๋๋ค? ์ค์ฌ๋ถ์ ์๋ ฅ์ด ๊ฐ์๊ธฐ ์ฆ๊ฐ -> ํฝ์ฐฝ -> ํฝ์ฐฝ์ผ๋ก ์ธํด ์๋ชจํ๋ ์๋์ง -> ์ด ์๋์ง๊ฐ ๋ง์ด ํฌ๋ค. ์คํ๋ ค ์จ๋๋ฅผ ๋จ์ด์ง๊ฒ ํ๋ค.
3) stars lose energy by radiation: ๋ณ์ ๊ด๋๋ ๋ณ ๋ด๋ถ์ ์๋์ง๊ฐ ๋์ค๋ ๊ฒ -> ํ ํ ์๋์ง์ ์์ ๋ณํ๋ ๏ ๋น๋ฆฌ์ผ ์ ๋ฆฌ: ๋ณ์ ๊ด๋ ๋ณํ๋ ๋ด๋ถ ์๋์ง์ ๋ณํ ๏ ๋ณ์ด ์๋์ง๋ฅผ ์์ด๋ฒ๋ฆฐ๋ค. ๏ ๋ณ์ด ์์ถํ๋ค. (๋ณ์ radiation์ ์ํด ์๋์ง๋ฅผ ์๋๋ค.)
: ํ์๋ ์ด๋ ๊ฒ ๋จ๊ฑฐ์์ง๋ฉฐ, ์ค๋ ฅ ์์ถ์ ํ๋๊ฐ? ํต์ตํฉ์ ๋ํ ์ง์์ด ์์๊ธฐ ๋๋ฌธ์, ๊ทธ๋ ๋ค๊ณ ์๊ฐํด์๋ค. ๋ณ์ด ๋น๋๋ ์ด์ ์์ฒด๊ฐ ๋ด๋ถ ์๋์ง, ์ค๋ ฅ ์๋์ง๋ฅผ ์ฌ์ฉํ๋ ๋ฐฉ์์ด๋ผ๊ณ ์๊ฐํ์๋ค. (ํ์์ ์๋์ง ์์ด ์ค๋ ฅ ์๋์ง๋ค.)
๏ ๋ณ์ ์๋์ง ์์ค๋ฅ == ๋ณ์ ๊ด๋ (๋ณ์ด ๋น์ ๋ผ ์ ์๋ ์ต๋ ๊ธฐ๊ฐ -> thermal time scale)
- 1500๋ง๋ ์ ํ์์ ์๋ช ์ถ์ , ์ง๊ตฌ์ ๋์ด๊ฐ 10์ต๋ ์ด์์ด๋ผ, ๋ง์ด ๋์ง ์๋๋ค.
- ์ด๊ฒ ๋ง์ผ๋ก๋ ํ์์ ์๋์ง source ์ค๋ช ํ ์ ์๋ค.
- dynamicalํ ์์ถ์ด ์๋๋ค. (์์ ๋ํ ํ์์ ์์ถ์ด ์๋๋ค.) -> Hydrostatic equilibrium์ ์ ์งํ๋ฉด์ ์์ํ ์์ถํ๋ ์ํฉ, ์๋์ง ์์ค์จ์ ๋ฐ๋ผ ์์ถ์ ๊ฒฐ์
- ๋ณ ์์ฒด์ ์๋์ง์: ํต์ตํฉ ๋ฐ์
- thermal equilibrium: ์ฃผ๊ณ์ด์ ๋ณ๋ค์ด ์ด์ญํ์ ํํ์ ์ ์งํ ์ํ๋ก ์งํ๋ฅผ ํจ
- ์? ์๋์ง ์์ค์จ๊ณผ ์๋์ง ์์ฑ์จ์ด ๊ท ํ์ ์ด๋ฃจ๋ ๋ฐฉ์์ผ๋ก ๋ณ์ด ์งํํ ๊น?
: ํต ์ตํฉ ์๋์ง ๊ฐ์ -> ๋ณ์ด ์์ถ -> ์จ๋๊ฐ ์ฌ๋ผ๊ฐ -> ํต์ตํฉ ์๋์ง ์ฆ๊ฐ -> ๋ณ์ ํฝ์ฐฝ -> ์จ๋๊ฐ ๋จ์ด์ง -> ๋ค์ ์ฌ์ดํด (์ญ์ค์ ์ด์ง๋ง ํ์ํ ๋ฉ์ปค๋์ฆ)
: ๋ณ ์์ฒด๊ฐ ์ด๋ฌํ ๋ฉ์ปค๋์ฆ์ ํตํด์ ์ค์ค๋ก ์ผ์ ํ ์จ๋๋ฅผ ์ ์งํ ์ ์๋ค.
- ํ์ ๋ด๋ถ์ ๊ฐ์ ์ฃผ๊ณ์ด์ฑ ๋ด๋ถ์ ํต์ตํฉ ๋ฐ์: ๋งค์ฐ ์์ ์ ์ด๋ค. (์์ฒด ์ค๋ ฅ์ด ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์)
: ํ์๊ณผ ๊ฐ์ ๋ณ์ ๋์ด๋ 100์ต๋ ์ ๋ (nuclear burning timescale)
- energy transport by radiation (convection: ๋๋ฅ)
-> ํ์์ ๋ณต์ฌ ์ ๋ฌ์ ์ํด ๋๋ถ๋ถ ์๋์ง ์ ๋ฌ
- ๋ณ์ ๊ด๋๋ ์ง๋์ 3์น์ ๋น๋กํ๋ค. (์ ์ญํ์ ํํ์ ์ ์งํ๊ธฐ ์ํด์๋) -> ํต์ตํฉ์ ์ด๋ฅผ ๋ง์กฑ์ํค๋ ์ํ๋ก ์ด๋ฃจ์ด์ง (๋ณ์ ๊ด๋๋ ์ง๋์ ๋งค์ฐ ๋ฏผ๊ฐํ๋ค)
- ๋ณ์ ์ง๋๊ณผ ๊ด๋ ์ฌ์ด์ ๊ด๊ณ (์ค์ ๊ด์ธก ๊ฐ์ 3.8์น, ์ฌ๋ฌ๊ฐ์ง ์์ธ์ด ์์)
- ๋ณ์ ๋์ด๊ฐ ์ง๋์ -2.8์น ๊ด๊ณ (๋ณ์ ์ง๋์ด ํด์๋ก ์๋ช ์ด ๊ธ๊ฒฉํ ๊ฐ์ํ๋ค.)
- ๋ณ์ ๋ฐ๊ธฐ๋ฅผ ํตํด ๋ณ์ ์ง๋์ ์ ์ถํ๋ ๊ฒฝ์ฐ๋ ๋ง๋ค. (ํด๋น ๊ด๊ณ์์ ํตํด์)
1) ์์ ํต์ตํฉ ๋จ๊ณ (์ฃผ๊ณ์ด ๋จ๊ณ, ์ฃผ๊ณ์ด์ฑ, ๋ณ์ ์ผ์ ์ค ์ด ๋จ๊ณ์์ ๊ฐ์ฅ ์ค๋ ๋จธ๋ฌธ๋ค), ์ผ์ ํ ํฌ๊ธฐ๋ฅผ ์ ์งํ๋ฉด์, ์ค๋ ๊ธฐ๊ฐ์ ๋ณด๋ธ๋ค. (+ ์๋์ง ์์ค๊ณผ ์๋์ง ์์ฑ์ด ๊ท ํ์ ์ด๋ฃฌ ํต์ตํฉ)
2) ์ฃผ๊ณ์ด ์ดํ์ ๋จ๊ณ (์ค์ฌ๋ถ๊ฐ ํฌ๋ฅจ์ผ๋ก ๋ณํ, ํต์ตํฉ ๋ฐ์์ด ๋๋๋ค.): ์๋์ง ์์ฑ์ ์์ด ๋ณต์ฌ๋ก ์๋์ง๋ฅผ ์์ -> ์จ๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํ๊ณ ์์ถํ๋ค. -> ํฌ๋ฅจ ํต ์์ถ -> ์จ๋ ์ฆ๊ฐ -> ์์ ๊ป์ง ํต์ตํฉ ๋ฐ์ ์์, ์์ ํฌํผ์ธต ์์ฒญ๋๊ฒ ํฝ์ฐฝ(ํ๋ฉด์จ๋ ํ๋ฝ, ์ค์ฌ๋ถ ์จ๋๋ ์ฆ๊ฐ) -> mirror principle (ํต์ ์์ถํ๊ณ , ๊ฒ์ ํฝ์ฐฝํจ: ์ข์ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ํด์์ ์กด์ฌํ์ง ์์ง๋ง, ํ๊ณ ํ ์์น)
3) ํฌ๋ฅจ ํต์ตํฉ ๋จ๊ณ: ์ค์ฌ ์จ๋ 1~2์ต๋, ํฌ๋ฅจํต์ ๋์ด์ ์์ถํ์ง ์์ -> ํฌ๋ฅจ 3๊ฐ(์ํ ์ ์)๊ฐ ํ์ ํ๋๋ฅผ ์์ฑ -> ์ฐ์๋ฅผ ๋ง๋ค๊ธฐ๋ ํจ
- ์ ๋ค์ ๋ฐ์์ง๋๊ฐ? (๋ณ์ด ํฝ์ฐฝํ๊ธฐ ๋๋ฌธ ๏ ๋ํ์ ์ธ ์ค๋ต. ๋ณ์ ํฝ์ฐฝ์๋ ์๋์ง๊ฐ ์๋ชจ๋๋ค. ๋ณ์ด ๋ฐ์์ง ๋ฆฌ๊ฐ ์๋ค. ๋ณ์ ๋ฐ๊ธฐ๊ฐ ๋จ์ด์ง๋ ๊ฒ์ด ์ผ๋ฐ์ ์ด๋ค.) ๊ทธ ์ด์ ๋? ํฌ๋ฅจ ํต์ตํฉ ๋ฐ์์ผ๋ก ์ธํด -> ์์ ๊ป์ง์ ์จ๋๊ฐ ๋งค์ฐ ๋์์ง๊ณ , ์ ์ ๋ ์์(๊ป์ง) ํต์ตํฉ ๋ฐ์์ด ํ๋ฐํด์ง!
4) ๊ฐ๋ฒผ์ด ๋ณ์ ์ ์ ์ถํด ์์ญ์ ๋๋ฌ -> ๋ณ์ ๋ฌผ์ง์ด ์ด์ ๊ธฐ์ฒด ์ํ๊ฐ ์๋๋ค. (์ก์ฒด or ๊ณ ์ฒด)
: Hydrostatic equilibrium์ ์ด๋ฃฐ ๋, ์ด์ฉ๋์ด ๋ค๊ฑฐํฐ๋ธ๊ฐ ์๋๋ผ, +๊ฐ ๋๋ค. -> ๋ด๋ถ์๋์ง ๊ฐ์ (๋จ์ด์ง๋ค) ๊ทธ๋ฅ ๋ฌผ์ฒ๋ผ ์๊ฐ -> ์จ๋๊ฐ ๋จ์ด์ง๋ค. -> ๋ฐฑ์ ์์ฑ์ผ๋ก ์งํ
- ๋ ๋ฌด๊ฑฐ์ด ๋ณ์ ๊ณ์ ํต์ตํฉ, ์จ๋ ์ฆ๊ฐ, ๊ณ์ํ๋ค๊ฐ ์ฒ ํต์ผ๋ก ์งํ -> ๋ฌด๊ฑฐ์ด ๋ณ์ ์งํ!
2. ๋ฌด๊ฑฐ์ด ๋ณ์ ์งํ ๊ณผ์
- ํ์ ์ง๋์ 8-9๋ฐฐ ์ ๋: ์ฒ ํต๊น์ง ์งํ
- ๋ฒ ํ ๊ฒ์ฐ์ค๋ ์ ์ ์ด๊ฑฐ์ฑ, ํ์ ์๋ฐฑ๋ฐฐ๋ก ํฝ์ฐฝํ ์์ ํฌํผ์ธต ์ํ(์ฃผ๊ณ์ด์ด ๋ค ๋๋จ)
: ์ด๊ฒ ๋น์ฅ ๋ด์ผ ํญ๋ฐํด๋ ์ด์ํ์ง ์์ (์ธ์ ํญ๋ฐํ ์ง ๋ชจ๋ฆ), ๋ด๋ถ ํต๋ฐ์ ์ํ๋ฅผ ์ ์ ์์
- ํ์์ 20๋ฐฐ -> ํ์ ํต์ตํฉ ๋ฐ์ -> ์ค์ฌ ์จ๋๊ฐ 8์ต๋ -> ์ง์์๊ฐ ์ฒ ๋
- ํ์ 20๋ฐฐ ๋ณด๋ค ์ง๋์ด ๋ ํฐ ๊ฒฝ์ฐ -> ๋ค์จ ํต์ตํฉ ๋ฐ์ -> ์ค์ฌ์จ๋ 15์ต๋, ์ง์์๊ฐ 3๋
: ๋ค์จ์ด ์ฐ์์ ๋ง๊ทธ๋ค์์ผ๋ก ๋ฐ๋๋ ๊ณผ์ (ํต์ตํฉ์ผ๋ก ๋ณด๊ธฐ ์ ๋งคํ๋ค.)
- ์ฐ์ ํต์ตํฉ ๋จ๊ณ -> ์ฐ์๊ฐ ์ค๋ฆฌ์ฝ ํฌ๋ฅจ or ํฉ์ ๋ง๋ ๋ค. (์ง์์๊ฐ 10๊ฐ์)
- ๊ท์ ํต์ตํฉ ๋ฐ์ (์ค์ฌ์จ๋ 35์ต๋, ์ง์๊ธฐ๊ฐ 1์ฃผ์ผ -> ์ฒ ์ ์์ฑํจ)
-> ์ค์ฌ๋ถ์์ ์ด๋ฌํ ์ผ์ด ์ผ์ด๋ ๋, ๋ฐ๊นฅ ํฌํผ์ธต์์๋ ๊ฑฐ์ ๋ณํ๊ฐ ์๋ค. (์ค์ฌ๋ถ์ ๋ฐ์์ ์์๋ด๊ธฐ๊ฐ ์ฝ์ง ์๋ค.)
- ์ํ๊ตฌ์กฐ, ์ฒ ํต๋ง ๋จ์ -> ์ฐฌ๋๋ผ์ธ์นด๋ฅด ํ๊ณ ์์ค์ ์ง๋ (์๋ ฅ๊ณผ ์ค๋ ฅ์ ๊ท ํ์ ์ด๋ฃจ์ง ๋ชปํ๊ณ ์ค๋ ฅ ๋ถ๊ดด ์์ -> ๋ฐ๋์ ์จ๋ ๋งค์ฐ ๋์์ง -> ์ฒ ์ ๊ด๋ถํด๊ฐ ์์: ์๋ฌด๋ฆฌ ๋์๋ ํต์ตํฉ์ด ์ด๋ฃจ์ด์ง์ง ์๊ณ , ๊ทธ๋ฅ ๊ด๋ถํด)
- ์ด๋ ์์ฑ๋ ์ค์ฑ์๋ค๋ก ๊ตฌ์ฑ๋ ์ค์ฑ์ ๋ณ ํ์(๋งค์ฐ ๋น ๋ฅด๊ฒ ์์ฑ): ์์ ์๋ ๋ฌผ์ง๋ค์ ์ค์ฌ์ผ๋ก ๋จ์ด์ง
: ๋ฐ๊ฒฝ 10km์์ ์ง๊ตฌ ์ง๋์ 50๋ง๋ฐฐ๊ฐ ์์ถ ๋์ด์๋ ๊ณ ๋ฐ๋ ์ฒ์ฒด (๊ฑฐ๋ํ ์์ํต ๊ฐ์ ์กด์ฌ)
- ์ด ๋ฌผ์ง๋ค์ด ๋จ์ด์ง๋ฉด์ -> ์ค์ฑ๋ฏธ์๊ฐ ๋ง์ด ๋ฐฉ์ถ๋จ
- ์ด์ ์ฑ ํญ๋ฐ์ด ์ ์ผ์ด๋๋? ๋จ์ด์ง ๋ฌผ์ง๋ค์ด ์ค์ฑ์๋ณ์์ ๋ํ๊ฒจ๋๊ฐ์? -> ๋จ์ดํธ๋ฆฐ ์์น๊น์ง๋ง ์ฌ๋ผ๊ฐ์ผ ํจ. ์ด์ ์ฑ ๋ชป ๋ง๋ค์ด ๋
- ๋งค์ฐ ๋น ๋ฅด๊ฒ ๋ถ๊ดดํ๋ค ๋ณด๋, ํํ ์ํ๋ฅผ ๋ค์ ์ ์งํ๋ ๊ณผ์ ์์์ ์๋์ง? X
๏ ์ค์ฑ๋ฏธ์์ ์๋์ง๋ฅผ ํ์ฉํด์ผ ์ด์ ์ฑ์ ๋ง๋ค ์ ์๋ค.
๏ ์ด์ ์ฑ ํญ๋ฐ์ ๋ง๋๋ ์๋์ง: iron core ์ง๊ตฌ ์ฌ์ด์ฆ -> 10km์ ์ค์ฑ์๋ณ๋ก ๋ณํ -> ์ค์ฌ๋ถ์ ์ค๋ ฅ ํผํ ์ ์๋์ง์ ์ฐจ์ด ๋ฐ์ -> 10^47J ๋ฌด์ง๋ง์งํ ์๋์ง -> ๊ทธ ์๋์ง์ ๋๋ถ๋ถ์ด ์ค์ฑ๋ฏธ์๋ก ๊ฐ๋ค.
๏ ์ด์ ์ฑ ์๋์ง๋ ์ด ์ค์ฑ๋ฏธ์ ์๋์ง์ 1% ์ ๋๋ง ์์ผ๋ฉด ๊ฐ๋ฅ (์ด์ ์ฑ ์์ฑ ๊ฐ๋ฅ)
- ์ค์ฑ์ ์ฌ๋งํด์๋ ๋ฌผ์ง์ด๋ interaction์ ํ์ง ์์: ์ค์ฌ๋ถ ๋ฐ๋๊ฐ ๋งค์ฐ ๋๋ค ๋ณด๋, ์ด๋์ ๋๋ interaction ๊ฐ๋ฅ -> ์ถฉ๋ถํ ์๋์ง๊ฐ ๊ณต๊ธ๋๋ฉด ์ด์ ์ฑ ํญ๋ฐ ์ฑ๊ณตํ ์ ์๋ค.
- ์ค์ฑ๋ฏธ์๊ฐ ์ถฉ๋ถํ ์๋์ง๋ฅผ ๊ณต๊ธํ์ง ๋ชปํ๋ค -> ๊ณ์ ๋ฌผ์ง๋ค์ด ๋จ์ด์ ธ์ ์ค์ฑ์๋ณ์ด ๋ธ๋ํ๋ก ์์ถ: ๋๋ถ๋ถ์ ๋ธ๋ํ์ด ์ด์ ์ฑ์ ๋ชป ๋ง๋ค์ด ๋ธ๋ค. ์ฆ, ์ด์ ์ฑ์ ์คํจํ๋ฉด ๋ธ๋ํ์ ๋ง๋ค์ด ๋ธ๋ค.
- SASI standing accretion shock instability: ์ ์ ๋ ํจ์จ์ ์ผ๋ก ๋ด๋ถ์ ์๋์ง๋ฅผ ๋ฐ๊นฅ์ผ๋ก ๋ฐฉ์ถ
- ๋ฌด๊ฑฐ์ด ๋ณ: ๋ง์ด ๋ฐ๋ค ๋ณด๋, ์๋ฉํด ํ๊ณ ๊ด๋(์ค๋ ฅ๊ณผ ๋ณต์ฌ์ ๊ท ํ)์ ๊ทผ์ ํ ๋ณ๋ค์ด ๋ง๋ค.
- ๋ณ์ ํ๋ฉด ๋ฌผ์ง์ด ์ค๋ ฅ์ ์ํด bound๋์ง ๋ชปํ๊ณ ๋ฐฉ์ถ๋๋ ๊ฒฝ์ฐ๊ฐ ๋ง๋ค.
- ๋ณ์ด ๋ฐ์ ์๋ก, ๋ณ์ ์ค์์ ํจ๋์จ์ด ๋์์๋ก -> ํญ์ฑํ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ณ์ ์ง๋ ์์ค์ด ๋๋ค.
: ๋ฒ ํ ๊ฒ์ฐ์ค ์ฃผ๋ณ์ ๋ฐ์ฐ์ฅ, ๋ณ ์ฃผ๋ณ์ ๋ง์ ๋ฌผ์ง๋ค์ด ๋ฐฉ์ถ๋์ด ์๋ ๊ฒ์ ํ์ธํ ์ ์๋ค.
- ๋ณ์ final mass: ๋ธ๋ํ์ mass๋ฅผ ๊ฒฐ์ ํ๋ ์ค์ํ ๊ฐ
: ์ค์์ ํจ๋๋น์ ๋ฐ๋ผ ๋๋จ
3. ๋ฌด๊ฑฐ์ด ๋ณ์ ์ฃฝ์: ์ด์ ์ฑ ํญ๋ฐ ํน์ ๋ธ๋ํ ํ์ฑ์ ์กฐ๊ฑด
- ๋ณ๋ค์ด ํน์ ํ final mass๋ฅผ ๊ฐ๊ณ ์ฃฝ์ -> ๋ชจ๋ ์ค์ฑ์๋ณ or ๋ธ๋ํ์ด ๋๋๊ฐ?
- final mass๊ฐ ํ์ ์ง๋ 7๊ฐ๋ณด๋ค ํฌ๋ฉด ๋ธ๋ํ, ์์ผ๋ฉด ์ค์ฑ์๋ณ: 7๋ฐฐ? ์๋ฌด๋ฐ ๊ทผ๊ฑฐ๊ฐ ์๋ค.
- ๋ณ์ ํญ๋ฐ ์ฌ๋ถ๋ฅผ ๊ฒฐ์ ํ๋ ๊ฒ: ํญ์ฑ ์งํ ๋ชจ๋ธ์ ์์ธก์ด ์ด๋ ต๋ค.
- ๋ง์ง๋ง ๋จ๊ณ์์ ๋ฐ์ํ๋ convection(๋๋ฅ): ์๋์ง ์ ํ์ด ๋งค์ฐ ํจ์จ์ ์ผ๋ก ์ผ์ด๋๋ค.
: convection์ ๋ฐ๋ผ ๋ณ์ ๋ง์ง๋ง ๋จ๊ณ๊ฐ ๋งค์ฐ ๋ฌ๋ผ์ง๋ค. ๊ทธ๋ฐ๋ฐ ์ด ๋๋ฅ๊ฐ ๊ต์ฅํ ๋น์ ํ์ ์ธ ํ์, ์ ์๋ฏธํ ์์ธก์ ํ๊ธฐ๊ฐ ์ด๋ ค์
- ๋ณ์ด ์ฃฝ๊ธฐ ์ง์ ์ ๋ฐ๋ ๋ณํ: binding energy์ ๋ฐ๋ผ collapse ์ดํ์ ๋ฌผ์ง ๋ณํ๋ฅผ ํ์ ํ ์ ์๋ค. (binding energy๊ฐ ๋ฎ์ผ๋ฉด ํญ๋ฐ์ด ์๋์ ์ผ๋ก ์ฝ์ง ์์๊น? -> ๊ทธ๊ฒ๋ ์ข์ ์กฐ๊ฑด์ผ๋ก ๋ณด๊ธฐ ์ด๋ ต๋ค.)
- ๋ณ์ด ์ค์ฌ๋ถํฐ 2.5 solar mass๊น์ง ๋จ์ด์ง ์์ญ๊น์ง์ ์ง๋์ ๋ฐ์ง๋ฆ์ผ๋ก ๋๋ ๊ฐ: compactness parameter -> ์์ ์์ญ์ ๋ง์ ๋ฌผ์ง์ด ๋ชจ์ฌ ์๋ค -> ๋ธ๋ํ์ด ๋๊ธฐ๊ฐ ์ฝ์ง ์์๊น?
: ์ด๊ฒ ๋์ผ๋ฉด ๋ธ๋ํ์ด ๋๊ณ , ๋ฎ์ผ๋ฉด ์ด์ ์ฑ์ด ๋์ง ์์๊น? -> ๋ฐ๋์ ๊ทธ๋ ์ง๋ ์๋๋ผ.
-> ์๋ฒฝํ ์ค๋ช ํ๊ธฐ ์ด๋ ค์: ๋ช ํํ ๊ธฐ์ค์ด ์ฐ๋ฆฌ์๊ฒ ์ฃผ์ด์ ธ ์์ง ์๋ค.
- ๋ฌด๊ฑฐ์ด ๋ณ์ ์ด์ ์ฑ ํญ๋ฐ์ ์ฑ๊ณตํ ํ๋ฅ ์ด ๋ฎ๋ค. (27 solar mass ์ด์์ ๋ฌด๊ฑฐ์ด ๋ณ๋ค์ ๋๋ถ๋ถ ๋ธ๋ํ์ด ๋๋๋ผ) ๏ ์ด๋ก ์ ์ผ๋ก ๋ช ํํ criterian์ ์๋๋ผ
- ๊ฐ์ฅ ๋ฌด๊ฑฐ์ด ๋ณ์ ์ด๋ป๊ฒ ์งํํ๋๊ฐ? ์ค์กดํ๋๊ฐ?
- ํ์ฌ๊น์ง ๊ด์ธก๋ ๊ฐ์ฅ ๋ฌด๊ฑฐ์ด ๋ณ? 265 solar mass (๋๋ง์ ค๋ ์ํ)
- ์ฐ๋ฆฌ ์ํ์์๋ 132 solar mass
๏ ์ฐ๋ฆฌ ์ํ์ฒ๋ผ ์ค์์ ํจ๋๋น๊ฐ ๋์ ๊ฒฝ์ฐ, ์๋ ํญ์ฑํ์ผ๋ก ์๋ ์ง๋์ด ๋ง์ ์ต์ข ์ง๋์ด ๋ฎ์ ๊ฒ
๏ ์ค์์ ํจ๋๋น๊ฐ ๋ฎ์ ๊ฒฝ์ฐ? ๋ง์ ์ง๋์ ๊ฐ๊ณ ์ต์ข ์ง๋
- ์ง๋ถ์์ ์์ญ: ์๋ ๋ฐ๋๊ฐ ๋ฎ๊ณ , ํฌํค์ ์๋์ง๊ฐ ๋์ -> ๋ณต์ฌ์์ด ์ค์ํ ์ญํ ์ ํจ
- photon์ ๋ถ์ด -> ๋ณต์ฌ์ ๊ฐ์ -> ์๋ ฅ ๊ฐ์๋ก ์์ถ -> ์จ๋ ์ฆ๊ฐ -> ์ค๋ ฅ ๋ถ๊ดด์ฒ๋ผ collapse
- ํ๋ฐํ ํต์ตํฉ ๋ฐ์ -> ๊ฑฐ๋ํ ํตํญ๋ฐ: ์ฒ ๋ถ๊ดด์๋ ๋ค๋ฅด๊ฒ, ๊ทธ๋ฅ ์์ ํตํญํ์ฒ๋ผ ๊ฑฐ๋ํ ํตํญ๋ฐ๋ก ํฐ์ง, ์๋ฌด๊ฒ๋ ์์๊ธฐ๊ณ ๋ค ํญ๋ฐํจ ๏ ์ง๋ถ์์ ์ด์ ์ฑ
- ๋๋ต initial mass๊ฐ 140~280 solar mass + ์ค์์ ํจ๋๋น๊ฐ ๋ฎ์์ผ ํจ
: ๊ทธ๋ฐ๋ฐ ์ต๊ทผ ์ค๋ ฅํ ๊ด์ธก์ผ๋ก ์ง๋ถ์์ ์ด์ ์ฑ, ์ฌ๊ธฐ์ ํด๋นํ๋ ๋ธ๋ํ๋ค์ด ๊ด์ฐฐ๋จ!
- ์ด๊ธฐ ์ง๋์ด ๋ฌด๊ฑฐ์ธ์๋ก ๋ธ๋ํ์ด ๋ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ด ๋์ ๊ฒฝํฅ์ฑ์ด ์๋ค. (์ ํํ๋ ์ ์ ์๋ค.)